niedziela, 16 kwietnia 2017

Niemiecko-polski słownik genealogiczny

Księgi metrykalne na Śląsku Cieszyńskim od schyłku XVIII wieku prowadzono w języku niemieckim. Na przestrzeni XIX wieku sporadycznie można spotkać się z zapisami w języku polskim.

Nie podaję tylko literalnego tłumaczenia. Wykorzystuję także polskie zapisy z XIX i początku XX wieku - księgi zapowiedzi przedślubnych prowadzone w języku polskim dla parafii rzymskokatolickich zamieszkałych przez ludność polską oraz z polskiej prasy, wydawanej od 1848 roku.

Przy zestawieniu słownika korzystałem również z opracowania Poszukiwania przodków. Genealogia dla każdego Małgorzaty Nowaczyk (Warszawa 2005).


Język niemiecki Język polski Uwagi
Ackerbauer siedlak Literalne tłumaczenie to rolnik, faktyczne to siedlak. Na Śląsku Cieszyńskim właścicieli najbogatszych gospodarzy nazywano siedlakami (zwykle posiadali gospodarstwo powyżej 30 hektarów).
Alter wiek
Altersschwäche niemoc starcza, "uwiąd starczy"
alt-katholisch starokatolicki Sporadycznie pojawiają się osoby wyznania starokatolickiego na Śląsku Cieszyńskim.
Amt urząd
Arbeiter robotnik Literalnie można tłumaczyć jako "pracownik".
arm biedny
Arzt lekarz
Auszug wypis (z dokumentu)
Bäcker piekarz
Band tom
Bauer siedlak Określenie pojawia się sporadycznie, częściej używano "Ackerbauer".
Bd. tom Skrót od "Band".
Beamte urzędnik
beide oboje
Beilage dodatek
Bergmann górnik
Beruf zawód
Besitzer właściciel
Bettler żebrak
Bezirk powiat, dzielnica W Księstwie Cieszyńskim określano tak powiaty i jest to podstawowe znaczenie w księgach metrykalnych. Czasami jednak można tłumaczyć jako dzielnicę, np. w przypadku osób zamieszkałych w Wiedniu.
Blattern ospa
Blutabgang krwotok
Blutfluß krwotok
Brauer piwowar
Bräune angina, ropień gardła, dyfteryt
Braut panna młoda
Bürgermeister burmistrz, wójt Burmistrzami tytułowano też przełożonych gmin, które nie miały statusu miasta ani miasteczka.
Büttner bednarz
Darm jelito
deutsch niemiecki
Dienst służba, praca
Dienstmagd służąca
Duplikat duplikat, kopia dokumentu
Durchfall biegunka
Ehe małżeństwo
Ehefrau żona
Ehescheidung rozwód
Eltern rodzice
Enkel wnuk
Enkelin wnuczka
Entzündung zapalenie
Epilepsie epilepska, padaczka
Erbrichter dziedziczny wójt
evangelisch ewangelicki
Fabrikant fabrykant, producent
Familie rodzina
Färber farbiarz
Fieber gorączka
Firmung bierzmowanie
Fleischer rzeźnik
Förster leśniczy, "myśliwiec"
Fraisen padaczka, konwulsje, epilepsja Stosunkowo częsta przyczyna zgonu dzieci i niemowląt.
Freiherr baron
Friedhof cmentarz
Gärtler zagrodnik Literalnie "ogrodnik", faktycznie zagrodnik. Tak określano właścicieli gruntów zagrodnicznych (bogatsi od właścicieli gruntów chałupiniczych, biedniejsi od właścicieli gruntów siedlaczych).
Gastwirt karczmarz, gospodzki
Gatte mąż
Gattin żona
geb. urodzony, urodzona Skrót od "geboren".
geboren urodzony
Gelbfieber zapalenie wątroby, gorączka z żółtaczką
Gelbsucht żółtaczka
Geld pieniądze
Gemeinde gmina Literalnie można tłumaczyć też jako "parafia" albo "społeczność", jednak pod tym pojęciem rozumiano gminę.
Gemeindevorsteher przełożony gminy
Gerber grabarz
Gericht sąd
geschieden rozwiedziony
Geschwür wrzód, pryszcz
gestorben zmarły
Graf hrabia
Grippe grypa
Grundbesitzer właściciel gruntu
Grundbuch księga gruntowa
Gutbesitzer posiadacz dóbr
Gutspächter dzierżawca dóbr
halb połowa
Haus dom
Hausbesitzer właściciel domu
Häusler "chałupnik" Właściciel domu (chałupy) i niewielkiego gruntu.
Hebamme akuszerka, położna
Herzschlag atak serca
Husten kaszel
Hüttenarbeiter hutnik, "robotnik hutniczy"
Inmann "komornik" Biedny chłop bez własnego gruntu, wynajmujący izbę (komorę) u bogatszych gospodarzy.
Jude Żyd
K. K. c. k. Skrót od "kaiserliche und königliche" (cesarski i królewski), używany o czasu powstania monarchii austro-węgierskiej (1867).
katholisch katolicki
kaufen kupić
Kaufmann kupiec
Keuchhusten koklusz
Kind dziecko
Kinder dzieci
Kirche kościół
Knabe chłopiec
Knecht parobek
Kolik kolka
Konfirmation konfirmacja
Krämpfe konwulsje, skurcze
Krankheit choroba
Kreis powiat
Krieg wojna
Kürschner kuśnierz
Land kraj Także w znaczeniu "kraju koronnego", czyli jednostki podziału terytorialnego Austrii; krajami koronnymi były np. Śląsk Austriacki oraz Galicja i Lodomeria.
Landwirt rolnik
led. stanu wolnego Skrót od "ledig".
ledig stanu wolnego
Lehrer nauczyciel
Lehrling czeladnik
Leinweber tkacz
Lunge płuco
Lungenentzündung zapalenie płuc
Lungenschwinsucht gruźlica, suchoty
Magd służąca
Magen żołądek
Magenkatarrh zapalenie żoładka, "katar żołądka"
Magenkrebs rak żołądka
Maler malarz
Marasmus niemoc, wyniszczenie
Masern odra
Maurer murarz
Meister mistrz W znaczeniu mistrza cechowego, np. mistrz rzeźnicki = "Fleischermeister".
minderjähhrig niepełnoletni
Mitglied członek Najczęściej w odniesieniu do członków towarzystw, ale też np. członek wydziału gminnego (odpowiednik dzisiejszej rady gminy).
Mühle młyn
Müller młynarz
Mutter matka
Nachbar sąsiad
neben obok
Neffe siostrzeniec, bratanek
Nervenfieber tyfus
Nierenentzündung zapalenie nerek
Pächter dzierżawca
Pfarrer proboszcz, pastor
preußisch pruski Często w wyrazie "Preußisch-Schlesien" (Śląsk Pruski).
Rechnung rachunek
Register rejestr
Richter wójt Literalnie "sędzia", ale to kalka z łaciny, gdzie wójt był nazywany "iudex" (dosłownie sędzia). Odnosi się do wójtów sprzed wprowadzenia samorządu gminnego, czyli przed 1864 rokiem. Sporadycznie pojawia się jednak po tej dacie.
Rose róża (zapalenie skóry)
S. s. Skrót od "Seite" (strona).
Schäfer pasterz
scheiden lassen otrzymać rozwód Sporadycznie informacje o rozwodach odnalazłem w metrykach parafii ewangelicko-augsburskich z przełomu XIX i XX wieku.
Scheidung rozwód
Schlaganfall udar mózgu, apopleksja
Schlagfluß udar mózgu
Schloßer ślusarz
Schmerz ból
Schmied kowal
Schneider krawiec
Schuhmacher szewc
Schüler uczeń
Schülerin uczennica
Schullehrer nauczyciel
Schuster szewc
Schwäche niemoc, słabość
Schwester siostra
Schwestersohn siostrzeniec
Schwiegereltern teściowie
Schwiegermutter teściowa
Schwiegersohn zięć
Schwiegertochter synowa
Schwiegervater teść
Selbstmord samobójstwo
Skorbut szkorbut
Skrofeln skrofuloza, gruźlica węzłów chłonnych
Sohn syn
Soldat żołnierz
Stand zawód, stan cywilny
Steinmetz kamieniarz
Stellmacher kołodziej
sterb zmarł
sterben umrzeć
Sterberegister księga zmarłych
Stickfluß astma
Stickhusten koklusz
Stiefbruder brat przyrodni
Stiefkind pasierb, pasierbica
Stiefmutter macocha
Stiefschwester siostra przyrodnia
Stiefvater ojczym
Stillgeburt martwo urodzone dziecko
Straße ulica
T. d. córka Skrót od "Tochter des".
T. v. córka Skrót od "Tochter von"
Tagelöhner "nadziennik" Robotnik pracujący za dniówkę.
Tante ciotka
Taufe chrzest
taufen ochrzcić
Taufregister księga chrztów
Taufschein świadectwo chrztu
Testament testament
Tischler stolarz
Tochter córka
Tochtermann zięć
Tod śmierć
Todesart powód śmierci
Todesurkunde akt śmierci
Todesursache przyczyna śmierci
Töpfer garncarz
Totengräber grabarz
totgeboren martwo urodzony, martwo urodzona
Trauregister księga ślubów
Trauung ślub
Trauurkunde świadectwo ślubu
Tuberkulose gruźlica
Tuchmacher sukiennik
Tumor guz
Typhus tyfus, dur brzuszny
Typhus fieber tyfus, dur brzuszny
unbekannt nieznany
und i
unehelich nieślubny
Unterschrieben podpisany
Unterschrift podpis
Unterzeichnete niżej podpisany
Urkunde dokument, akt
Vater ojciec
verehelicht zamężny
vergraben pochowany
Verkäufer sprzedawca
Verwalter administrator, zarządca
Verwaltung administracja
Verwandten krewni
verwitwet owdowiały
Vetter kuzyn
Vormund opiekun
Vorname imię
Vorstadt przedmieście
Wagner kołodziej
Wahlkind dziecko adopotowane
Waise sierota
Wald las
Waldhäger leśniczy(?)
Wappen herb
war był
waren byli
Wasserkopf wodogłowie
Wassersucht puchlina wodna
Weber tkacz
Weib żona, kobieta
Wittib wdowa
Wittiber wdowiec
Witwe wdowa
Witwer wdowiec
Wunde rana
Zahnung ząbkowanie
Ziegler ceglarz
Zigeuner Cygan
Zimmermann cieśla, stolarz
Zwilling bliźniaki

Wpis współfinansowany ze środków Starostwa Powiatowego w Cieszynie.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz